Việt nam phong tục phan kế bính

VHSG- vn Phong tục của người sáng tác Phan Kế Bính được viết và trình làng trên báo chí vào khoảng năm 1914, từ thời điểm cách đó đã hơn 100 năm, với những hạn chế nhất định của cá nhân cũng như thời đại.

Bạn đang xem: Việt nam phong tục phan kế bính

Tuy nhiên, sách này vẫn được liên tục in ấn và phát hành, vừa mới đây cũng đang được ra mắt qua một ấn phẩm đẹp vì nhà xuất phiên bản Kim Đồng trao giấy phép tái bản. Đã tự lâu, trên những ấn phẩm tuần báo với nguyệt san Giác Ngộ, các học giả đã phê bình, biện bao gồm về những tác phẩm nghiên cứu văn hóa dân tộc, trong các số đó có nước ta phong tục của Phan Kế Bính. Thức tỉnh online trích một phần biện chính của phòng nghiên cứu giúp Đào Nguyên, reviews để độc giả tham khảo. (Giác Ngộ online)

Trong việt nam phong tục (VNPT), Phan Kế Bính (PKB, 1875-1921) đã chiếm lĩnh hơn 12 trang để viết về Nho giáo, Phật giáo với Lão Tử giáo (VNPT, NXB.TP.HCM, 1999, tr.164-175). Đây là gần như trang viết được xem là đầu tiên ở trong mảng phân tích của văn học tập chữ quốc ngữ, viết về cha học thuyết lớn của phương Đông, sẽ có tác động lớn đối với văn hóa Việt Nam (Phật giáo lược khảo của Phạm Quỳnh viết năm 1920, Khổng giáo luận của Phạm Quỳnh viết năm 1921, bộ Nho giáo của nai lưng Trọng Kim thành lập và hoạt động vào năm 1930…). Trước khi đi vào phần viết về Phật giáo (sđd, tr.168-173), shop chúng tôi xin mở ngoặc để nói qua về nhan đề và một số điểm có tương quan tới Phật giáo nơi văn bản của sách.

Tập sách “Việt phái nam phong tục” của Phan Kế Bính

Ông PKB đang không ghi tài liệu tìm hiểu thêm (có thể hồi đó chưa thân thiện tới sự việc ấy?) cùng trong quy trình biên soạn nhằm giới thiệu, tế bào tả các tập tục xa gần, việc nêu dẫn tài liệu tham khảo hầu hết rất ít, và nhất là thừa sơ sài. Như vậy, cộng với phần điều tra, tiếp cận thực địa mà người sáng tác gọi là “những sự mắt trông thấy, tai nghe tiếng” (sđd, tr.8) toàn bộ đã đầy đủ tính khái quát để rất có thể gọi là phong tục của toàn quốc chưa? chúng tôi e rằng chưa. Chính vì chỉ đề nghị đọc qua các phần có liên quan tới Phật giáo cũng đủ thấy rõ điều đó.

Các phần có tương quan tới Phật giáo gồm:

– Mục Thuật kiêng giữ, nằm trong phần Cha chị em với con (tr.11).– Mục Nghi trượng đi đường, trực thuộc phần Tang ma (tr.27).– Mục Chung thất, đốt mã, cũng nằm trong phần Tang ma (tr.28, 29).– Mục Tết Trung Nguyên, thuộc phần Tứ khí hậu lập (tr.39).– Phần Cầu tự (tr.56, 57).– Phần Lễ kỳ an (tr.84, 85, 86).– Phần Chùa chiền (tr.86, 87, 88, 89).– Phần Kỵ hậu (tr.93).– Phần Am chúng sinh (tr.95).

– Phần Hội Chư Bà (tr.143, 144).

Chúng tôi xin nêu mấy ghi nhận:

sự việc Tài liệu tham khảo

Ông PKB đã không hề nêu dẫn tài liệu tìm hiểu thêm (phần viết về Phật giáo nghỉ ngơi sau cũng thế) với chỉ ưng ý với lối tế bào tả, lý giải theo phong cách “tương truyền”, “tục truyền”, “bảo rằng”, “kể rằng” v.v… Xin nói ngay, đấy chưa phải là lối nghiên cứu, biên khảo đúng nghĩa với đúng đắn, độc nhất là khi mày mò về những học thuyết, những tôn giáo lớn, ví như Phật giáo, một tôn giáo không chỉ là có mặt, có ảnh hưởng lớn ngơi nghỉ Việt Nam, ngoại giả ở nhiều nước thuộc châu Á. Với vào thời điểm ông PKB hiện ra và trưởng thành, Phật giáo cũng đã bước đầu có ảnh hưởng đáng kể so với châu Âu (tác phẩm The Light of Asia – Ánh sáng Á châu – của S.Edwin Arnold, 1832-1904, ra đời năm 1879. Tác phẩm Phật sở hành tán của Bồ-tát Mã Minh được dịch lịch sự tiếng Anh và xuất phiên bản năm 1894 với nhan đề The Buddha Carita of Asvaghosa…). Ở đây, xứng đáng lẽ ông PKB phải bày tỏ đầy đủ sự nhã nhặn vốn thông thường sẽ có nơi một nhà phân tích biết bạn biết ta, vì:

– tinh giảm về tư liệu tham khảo. Hồi đó, sách vở về Phật học chắc hẳn rằng là ít. Sách tiếng Việt (chữ quốc ngữ) hầu như chưa có. Chỉ có sách chữ nôm và chữ Pháp. Nhưng cũng phải biết phân biệt về giá trị của tài liệu.

– tinh giảm về tài năng nhận thức của bản thân. Đậu cử nhân trong kỳ thi hương 1906, thuộc các loại khoa thi áp chót của Hán học tập ở Việt Nam, chắc hẳn rằng là sự đọc biết về Phật học cùng Phật học nước ta của ông PKB không nhiều.

– tiêu giảm về tài năng tiếp cận thực địa. Giao thông chưa mở rộng, phương tiện đi lại còn cạnh tranh khăn, chắc hẳn là ông PKB cấp thiết đi khắp tía miền để khảo sát thực địa, tiếp xúc với những nhân đồ vật tiêu biểu.

– hạn chế vì đối tượng nghiên cứu giúp quá bao quát. Phật giáo gồm cả Bắc tông với Nam tông với rất nhiều Bộ phái. Kinh điển của Phật giáo, chỉ xét riêng về Hán Tạng của Phật giáo Bắc truyền, cũng tương đối là nhiều… Rồi Phật giáo du nhập vào Việt Nam, vượt trình phiên bản địa hóa cũng hết sức phong phú, kỳ diệu, chắc hẳn rằng vào thời ấy, ông PKB ko đủ tư liệu cùng hiểu biết để tóm gọn và lý giải. Nhưng ông PKB đã không thể biết khiêm tốn. Trước sau, ông vẫn tỏ ra vô cùng tự mãn với gần như kiến giải của chính mình về Phật học, về Phật giáo Việt Nam.

Trang 39, mục đầu năm Trung Nguyên, ông PKB viết:

“Ta tin theo sách Phật…”. Viết vì thế là đúng và tín đồ Phật tử, fan học Phật biết nhị chữ “sách Phật” kia là chỉ cho kinh Phật, là hai bản kinh ngắn tương tác tới Đại lễ Vu lan và lễ thờ cô hồn. Tuy thế về cách lý giải của ông PKB, ví dụ là chỉ theo kiểu “nghe nói” chứ chưa hẳn là hiệu quả của một sự khám phá đích thực (sẽ thấy rõ hơn địa điểm phần sau).

Chính do không nêu dẫn bốn liệu, đề nghị nhiều chỗ, cách giải thích của ông PKB rất tùy tiện, dẫn đến những sai lầm tệ hại. Chẳng hạn, mục Chùa chiền, các tác giả viết: “Gian giữa, từng trên độc nhất thờ tía vị nuốm Tôn…, tiếp theo là Mụ Thiện 12 tay, rồi mang đến Bà Di Di Lặc khủng phục phịch, tục truyền bà ấy nhịn mặc nhưng ăn do đó béo…” (sđd, tr.86).

Tài liệu Phật học tập nào nói Phật Di Lặc, Bồ-tát Di Lặc là bà? bởi vì nhịn mặc mà lại ăn cho nên béo? Ông PKB cho rằng theo tục truyền? Một nhà nghiên cứu đúng nghĩa, có công vai trung phong không thể hài lòng với lối “tục truyền” vớ vẩn do đó mà phải biết suy xét, so sánh với kinh khủng của Phật giáo trước khi mô tả, giải thích những sự kiện mình chưa gắng rõ.

Viết như thế, ông PKB đã bắt đầu cho thấy kiến thức và kỹ năng rất không đúng lạc của bản thân về Phật giáo.

Vấn đề đặc điểm địa phương

Toàn bộ những mục, đa số phần về phong tục, tập tục có tương quan tới Phật giáo địa điểm sách VNPT, chúng tôi đã nêu ra ở trước, phần đông chỉ có đặc thù địa phương. Rõ ràng nhất là sinh hoạt mục Cầu tự (sđd, tr.56-57) cùng mục Chùa chiền (sđd, tr.86-87). Xin phát âm tiếp đoạn cửa hàng chúng tôi vừa dẫn: “Kế mang đến tượng quan lại Âm tất cả Kim đồng, Ngọc nữ làm hầu song bên, một mặt cỡi bé bạch tượng, một bên cỡi con thanh sư. Rồi đến tượng Ngọc Hoàng, một mặt là nam Tào, một mặt là Bắc Đẩu. Ngoại trừ cùng cho nên tượng Cửu Long bằng đồng nguyên khối có Phật ưng ý Ca đứng giữa” (sđd, tr.86).

Lối bái cúng địa điểm chánh điện miếu được bộc lộ như vậy là chỉ đúng cho một số chùa nào kia của miền bắc vào thời ấy mà lại thôi. Cầm thì ông PKB đã bao gồm tiếp cận gì với các ngôi Tổ đình địa điểm miền Trung, như nghỉ ngơi Huế chẳng hạn? Hoặc những ngôi chùa ở miền tây-nam Bộ nhiều phần vốn thuộc hệ Phật giáo phái mạnh truyền?

đặc thù thiếu công bằng, thiếu thốn thiện cảm

Ông PKB đã chú ý Phật giáo và Phật giáo vn với bé mắt không công bằng, thiếu hụt thiện cảm, còn nếu như không nói là ác cảm. Điều này có thể thấy qua một số nhận xét, phê phán nhỏ nơi những trang 57, 63, 86, 89, 144, duy nhất là sinh sống trang 89, ông PKB viết: “Phật giáo cũng là 1 trong tôn giáo riêng, công ty nghĩa trọng sự hỏng vô tịch diệt, duy nhất thiết cho sự đời là không không, cũng có lý tưởng, dễ sẽ bài bác được”. Mang lại Phật giáo “trọng sự lỗi vô tịch diệt, tuyệt nhất thiết cho việc đời là ko không”, cửa hàng chúng tôi sẽ bàn vị trí phần sau. Ở phía trên chỉ xin biện chủ yếu về mấy điểm:

* Viết như vậy, tức ông PKB vẫn xem Phật giáo chỉ là một trong tôn giáo nước ngoài lai, trọn vẹn không dính dáng vẻ tới cái chảy lịch sử vẻ vang của dân tộc. Rõ ràng là ông PKB đang không thấy được sự đính bó với đóng góp rất to lớn của Phật giáo đối với quá trình giữ lại nước và xây dựng tổ quốc Việt Nam. Nếu là 1 trong những nhà nghiên cứu và phân tích có công tâm, bao gồm thâu tóm, tiệm xuyến về lịch sử, vớ ông PKB phải thấy tức thì từ cầm kỷ sản phẩm công nghệ VI TL, công ty nước Vạn Xuân của Lý Bí, dù thời gian chủ quyền rất ngắn ngủi, cũng đổ tiền ra tạo chùa Khai Quốc (Tiền thân của miếu Trấn Quốc). Cùng vua Lê Thánh Tông (1442-1497) đang viết về chùa Trấn Quốc:

“Trung lập càn khôn vững đế đô…”. (Thơ Nôm, Thơ Văn Lê Thánh Tông, NXB.KHXH, 1986, tr.93).

Nếu đã đạt được những tứ liệu ấy, hẳn ông PKB sẽ dư hiểu cụ nào là khai quốc, ráng nào là càn khôn, thế nào là đế đô.

* hoàn toàn có thể phải đợi đến 50, 60 năm sau, giới học thức Việt Nam tân tiến mới review đúng và vô tư về đặc điểm “bản địa hóa” của Phật giáo làm việc Việt Nam, về phương châm của Phật giáo vào buổi rạng đông của lịch sử hào hùng dân tộc. Tuy thế ở cố hệ Hán học, tức thì từ thay kỷ XVIII, Lê Quý Đôn (1726-1784) vào sách Kiến văn tiểu lục đã đánh giá rất đúng về đặc thù xuất cố kỉnh – nhập gắng của Phật giáo, vẫn biện thiết yếu rất xác đáng về một trong những vấn đề tương tác của Phật học, vốn là đông đảo thành con kiến của đám Nho sĩ cầm chấp. địa điểm trang 10, sách VNPT, ông PKB có nhắc qua sách Vân đài loại ngữ của Lê Quý Đôn. Từ Vân đài nhiều loại ngữ đến Kiến văn tiểu lục đâu gồm xa xôi gì, sao ông PKB không kiếm đọc để biết người, biết ta?

* cũng chính vì không công bằng, thiếu hụt thiện cảm phải ông PKB sẽ viết về ảnh hưởng của Phật giáo thời Lý-Trần so với xã hội việt nam bấy tiếng như một vẻ bên ngoài bắt chước, a dua:

“Từ bấy giờ, đạo Phật từng ngày một thịnh, dân gian từ từ bắt chước nhau, làng nào thì cũng lập chùa, cũng đúc chuông, xã nào cũng xây tháp, cũng sơn tượng…” (sđd, tr.89).

* mà lại đáng chú ý hơn cả là đoạn văn sau đây:

“Vả lại khu vực Phật đường, phần lớn người chân tu thì ít, mà lại phần bạn trốn chúa lộn chồng, nạp năng lượng bơ có tác dụng biếng, trốn xâu lậu thuế, mượn cửa ngõ Bồ-đề nhưng nương thân thì nhiều. Ấy lại là một chiếc hang để chứa các kẻ bậy bạ nữa” (sđd, tr.89).

Chúng tôi xin bàn thêm qua hai khía cạnh:

– Về phía chùa chiền:

+ vào cuối thế kỷ XIX và mấy thập kỷ đầu của nắm kỷ XX, Phật giáo nước ta rơi vào sự suy kém, phải nhiều ngôi chùa đã trở thành chốn dung thân của đám fan ô phù hợp bất hảo. Tuy vậy nhiều, đa số cũng chưa hẳn là tất cả. Cho dù toàn cục các ngôi miếu mà ông PKB đã “mắt trông thấy, tai nghe tiếng” hầu hết là trụ xứ của đám bạn ô hợp bất hảo, cụ cũng không hẳn là tất cả chùa chiền của Phật giáo nước ta thời bấy giờ. Câu viết: “Ấy lại là một cái hang…” là lối viết ngầm bao hàm hóa theo phía “vơ đũa cả nắm!”.

+ Nếu tất cả một sự cửa hàng xuyến về kế hoạch sử, hẳn ông PKB nên thấy rằng, sách của Quốc sử quán triều Nguyễn cũng đã dành một vài trang nhằm viết về những bậc cao tăng từng xuất hiện nơi vùng đất bắt đầu của tổ quốc ngơi nghỉ phương Nam. Những vua đầu triều Nguyễn (Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, trường đoản cú Đức) cũng đã có những thân mật về việc cho xây chùa, duy tu chùa, sắc đẹp phong một trong những danh tăng chức Tăng cang để trụ trì các ngôi tổ đình, những ngôi quốc tự. Nhà nghiên cứu có công tâm không những bằng lòng với việc “nghe thấy” cực kỳ hạn chế của chính mình (Phật học hotline là “hiện lượng”) nhưng còn phải biết đối chiếu, đối chiếu (Phật học hotline là “tỷ lượng”), còn phải dựa vào quá khứ, phụ thuộc các loài kiến giải, đánh giá của các bậc cao minh, thông tuệ (Phật học điện thoại tư vấn là “thánh giáo lượng”). Tất cả thế thì thừa nhận xét, phê phán của bản thân mới chủ yếu xác, phù hợp lý. Viết như ông PKB là lối viết vậy ý muốn cho tất cả những người đọc hiểu rõ rằng chùa chiền ở việt nam xưa nay chỉ cần vậy!

+ nhưng mà ngay khu vực thời đại của PKB (1875-1921), Phật giáo vn không nên là không tồn tại các vị danh tăng tài bố đức độ. Xin nêu một số trong những vị tiêu biểu: Thanh hanh (1840-1936), Thanh Tường (1858-?), Huệ Định (1861-?), Phước Hậu (1866-1953), Phước Huệ (1869-1945), Phổ Tuệ (1870-1931), Huệ Pháp (1871-1927), Đắc Ân (1873-1935), Bích Liên (1876-1950), Khánh Hòa (1877-1947), Viên Thành (1879-1928), Giác Tiên (1880-1936) v.v… Ông PKB chỉ ra rằng “phần không ít người chân tu thì ít”, không nhiều chứ chưa hẳn là không có. Với chư vị ấy bắt đầu là chùa chiền, mới là Phật giáo Việt Nam, mới là cây cùng rừng.

– Về phía phần đa kẻ thuộc thành phần ô hợp, bất hảo:

Mượn cửa ngõ Bồ-đề nhằm dung thân, họ đúng là đáng bị chê trách. Nhưng trong các số ấy hẳn cũng có khá nhiều kẻ xứng đáng thương. Cùng con đường nơi cuộc sống thường ngày xã hội, chỉ từ một cửa ngõ sanh duy nhất là cửa chùa, dựa vào đấy mà tất cả miếng cơm, manh áo độ nhật. Vào chùa, đa số kẻ kia rất có thể vẫn liên tiếp nói sai, có tác dụng bậy, nhưng lại cũng có thể có một trong những người “đổi đời”, vì phật giáo đã nói đến việc “Buông đao thành Phật”, hoặc “Quay đầu là bờ”. Viết như ông PKB là lối văn miệt thị, mạt tiếp giáp của một fan nghiên cứu không có cái tâm.

tinh tướng tiêu cực

Chính do thiếu thiện cảm cùng với đạo Phật, nên đối với một số tập tục có liên quan tới Phật giáo, ông PKB rất nhiều chỉ bắt gặp và khoét sâu chi tiết tiêu cực. Rõ nhất là ngơi nghỉ phần Hội Chư Bà (sđd, tr.143-144). Hoặc đối với tập tục “Đóng góp cho nhà chùa”, ông PKB viết:

“Lại cực kỳ đỗi bọn đàn bà đần độn xuẩn chỉ mê tín dị đoan về lời họa phúc, động thấy nói đến việc chùa câu hỏi Phật thì bỏ từng nào tiền ra cúng cũng không tiếc. Thậm chí là có người quanh năm chịu thương chịu khó, làm ăn uống vất vả mà không dám ăn của ngon khoác của tốt, chỉ để dành riêng cúng vào vấn đề nhà chùa…” (sđd, tr.89).

Nhận xét của ông PKB sinh hoạt đây không phải là điều mới mẻ. Ngay từ giữa thế kỷ XIV, Lê Bá Quát, vị trí văn bia miếu Thiệu Phúc sống thôn Bái, tỉnh giấc Bắc Giang sẽ nói rồi (xem Thơ văn Lý-Trần, tập III, NXB.KHXH, 1978, tr.144-145). Tất cả điều, văn của Lê Bá quát lác nhã nhặn, cần trái phân minh, mang đến “Nhà Phật rước chuyện họa phúc tác động ảnh hưởng tới lòng người, sao nhưng mà cảm phục được bạn ta sâu cùng bền vậy” (Tuấn Nghi dịch, Thơ văn Lý-Trần, tập III, sđd, tr.145) là đã quan sát nhận vụ việc theo hướng tích cực. Còn ông PKB thì sử dụng lối văn mạt sát, trịch thượng để điện thoại tư vấn số tín con gái tham gia nhiều vào các bước cúng nhịn nhường nhà chùa là “bọn bầy bà dở người xuẩn, chỉ mê tín về lời họa phúc”. Ví dụ là bởi thành kiến, do ác cảm nên ông PKB vẫn khuếch đại sự việc theo ngả tiêu cực. Điều đáng quan tâm thêm là, một số loại ngôn ngữ: “Bọn ngớ ngẩn phu ngu phụ”, “Bọn ăn uống bơ làm biếng”, “Bọn hạ giữ xã hội mê tín dị đoan sự báo ứng”, “Bọn dại xuẩn” đã có được ông PKB liên tục sử dụng ở đoạn sau để phê phán về sự việc suy nhát của Phật giáo việt nam thời bấy giờ đồng hồ (tr.173).

Bây giờ, xin sang phần viết về Phật giáo:

Ông PKB đã dành 5 trang sách để viết về Phật giáo vn (VNPT, sđd, tr.168-173).

Tác giả đã viết về Tam tạng bom tấn của Phật giáo như sau:

“Ngài (chỉ Đức Phật) mất rồi, các học trò soạn nhặt các lời di ngôn, tập lại thành sách, cả thảy bốn mươi nhị chương, chia thành 3 quyển điện thoại tư vấn là tởm Tam tạng” (sđd, tr.169).

Viết như thế tức là không hiểu biết gì về tía tạng kinh điển của Phật giáo, có nghĩa là không hiểu biết được những điều gì về Phật giáo. Không hiểu biết nhiều biết gì về Phật giáo nhưng mà viết về Phật giáo thì chỉ gồm viết sai với viết bậy mà thôi. Nhì trang rưỡi sách viết tổng quát về Phật giáo (tr.168-171) đã cho thấy quá rõ điều ấy.

i – đến “Phật giáo bởi vì ở đạo Bà La Môn mà ra” (tr.168) là sai, trọn vẹn sai.

ii – mang lại “Sanh lão bệnh tử là bốn cái kiếp khốn nạn” (tr.168) là sai, là không hiểu gì về Tứ đế của Phật giáo.

iii – cho Đức Phật đam mê Ca thấy sự khổ nghỉ ngơi đời: “Vì gắng chán đời, mà mong một phép nhằm giải thoát…” (tr.168) là không đúng, là cố tình xuyên tạc sự khiếu nại xuất gia tầm đạo của Thái tử tất Đạt Đa.

Xem thêm: 15 Kiểu Tóc Phù Hợp Với Gương Mặt Tròn Giúp Nàng Tự Tin Toả Sáng

iv – Viết “Sanh ra khỏi, Ngài đi bảy bước, một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất nhưng mà thét lên rằng: trên thì giời, bên dưới thì đất, duy gồm Ta là quý hơn cả” (tr.169).

v – Về tại sao xuất gia của Thái tử: “Năm 29 tuổi…, xảy thấy một tín đồ già yếu tàn tật vào xin ăn, mới xem xét ra đời người toàn là cảnh khổ, nhanh chóng đêm ấy vứt nhà vào rừng đi tu” là không đúng, là không còn tham khảo kinh Phật, sách Phật.

vi – “Tục truyền ông ấy (chỉ Phật) sau này ăn mỡ bụng lợn, phạt trướng nhưng mất ở chỗ Câu Thi. Dịp gần mất, ông ấy nói rằng: “Nay ta vẫn lên cõi Niết-bàn nghĩa là lên tới mức chỗ rất lạc cố giới” (tr.169).

Đoạn văn được dẫn có 3 thứ sai lầm:

* Viết “Lúc sát mất, ông ấy nói rằng…” cũng chính là viết sai, quá sai. Ko một kinh thuộc Hán tạng nào lưu lại những lời dạy ở đầu cuối của Đức Phật vì vậy cả. Về bom tấn thuộc nam truyền, xin xem đoạn tài liệu vừa dẫn nghỉ ngơi trên.

* Viết “Nay ta sẽ lên cõi Niết-bàn nghĩa là…” minh chứng ông PKB thiếu hiểu biết nhiều biết gì về Niết-bàn của Phật giáo.

vii – Giải thích: “Tạng tức là chứa, vì các lời Ngài chép ra chứa vào một trong những chỗ, cho nên người ta gọi là Tạng” (tr.169) là ko đúng.

viii – phân tích và lý giải Kinh tạng “Là phần đa lời luân hay đạo lý” (tr.170) là sai, là chỉ dựa vào sách Nho nhằm đoán mò, là chưa hề tiếp cận mang đến kinh Phật.

ix – Viết “Đạo Phật phân tách trong cơ thể, call là Lục côn (Sáu cái gốc) là Nhãn… (tr.170).

Chữ 根, Từ Hải (Tối tân tăng đính thêm bản, tập trung, tr.2.322A) ghi hiểu là Cân, ta quen hiểu là Căn, Lục căn (không ai là Côn cả, trừ ông PKB), phân tích và lý giải là Sáu chiếc gốc là không đúng. Từ Hải đã giải thích: “Sách Phật sử dụng với nghĩa là có tác dụng sinh khởi, do rất có thể đối vị trí cảnh, sinh Thức”.

x – Giải thích: “Lục è là sáu cái bụi” (tr.170) là sai, vượt sai.

xi – mang lại “Mục đích đạo phật chỉ gồm hai chữ lỗi vô là kiêm hết” (tr.170) là thừa sai, quá không nên lầm, là thiếu hiểu biết gì không còn về chữ ko của Phật giáo.

viii – phân tích và lý giải Luân hồi “Là kiếp trước làm phần lớn điều tội ác…” (tr.170) là ko đúng.

14- lý giải về Giải thoát “Ra được ko kể vòng Luân hồi, rồi mới lên được cõi Niết-bàn, nghĩa là lên cõi không không, là chỗ Cực lạc cụ giới” (tr.170-171) là quá sai, là không hiểu biết gì về giải thoát, về Niết-bàn, về nhân loại Cực lạc của Phật giáo.

Chúng tôi chỉ góp ý vắn tắt nhưng không biện chính, vì đây là những sai lạc thuộc các loại “không hiểu biết được những gì về Phật giáo”, thật thiết yếu tưởng tượng nổi đấy lại là “kiến thức về Phật học của một bên Nho trí thức khoa mục như PKB từng là một trong những “Bỉnh bút” của tạp chí Đông Dương, khét tiếng một thời, biên soạn, dịch thuật bao gồm đến năm sáu tác phẩm!

Thử chú ý sang Trung Quốc, và một lớp tuổi cùng với PKB (1875-1921) là Lương Khải hết sức (1873-1929). Họ Lương cũng đỗ đạt, cũng làm cho báo, cũng tham gia cách mạng tuy vậy Lương Khải rất đã nghiên cứu Phật học thấu đáo biết là nhường nhịn nào!

Từ đầu trang 171 cho đầu trang 173, ông PKB dựa vào sách Việt Sử yếu đuối lược của Quận Hoàng (?) nhằm dịch ra, nói bắt lược về đạo phật từ Ấn Độ truyền thanh lịch Tàu, quý phái Việt Nam. Ở đây chỉ là mấy nét tóm tắt, nhưng bao hàm thuật ngữ, thương hiệu người, đề xuất dịch với đọc đến đúng:

* Đó là lần đầu tiên Phật giáo hội tụ… chính là lần sản phẩm hai Phật giáo hội tụ (tr.171). Chúng tôi không rõ nguyên văn vị trí sách Việt Sử yếu đuối lược kia, mà lại hai lần ấy đề nghị viết là: Lần kết tập kinh khủng thứ nhất, lần kết tập kinh điển thứ hai, chứ không phải là Phật giáo hội tụ.

* Trang 171:

+ Thành vương Xá chứ chưa phải là vương Sá.

+ Ma Ha Ca Diếp chứ chưa phải là Ma Kha Ca Diếp.

+ Ca Diếp Ma Đằng, Trúc Pháp Lan chứ không phải là Nghiệp Ma Đằng, Chúc Pháp Lan.

+ Nghĩa Tịnh chứ không phải là Nghĩa Tính.

+ Về bố vị dịch khiếp Phật (Hán dịch) ở trung quốc vào thời kỳ đầu, chỉ bao gồm Khang mạnh khỏe Tường là đúng, còn nhị vị kia có lẽ là chi Lâu Ca Sấm, An cố gắng Cao, chứ chưa phải là bỏ ra Đầu Đà, Mã An nắm như ông PKB vẫn viết.

Đoạn sau (tr.172), ông PKB gồm “xét sinh hoạt cựu sử” để bàn, chẳng hạn:

“Đời vua Đại Hành đơn vị Lê, sứ Tàu cho nước ta… sau vua lại sai sứ lịch sự Tàu mong kinh Tam Tạng, vậy thì Phật giáo truyền sang vn từ đó” (tr.172), viết do vậy là không đúng. Thời bấy giờ chắc chắn là ông PKB không đủ tư liệu và tầm quan sát để viết về thời kỳ du nhập đầu tiên của Phật giáo vào Việt Nam.

Hoặc: “Vậy Khổng giáo (từ cầm cố kỷ XV trở đi) mỗi ngày một thịnh, thì Phật giáo mỗi ngày một suy, cũng là mẫu thềm bậc tiến hóa tự nhiên và thoải mái đó (tr.172). Viết do vậy là không đúng với lịch sử, là lần chần đọc lịch sử vẻ vang Việt Nam. Thực tế lịch sử Việt Nam ngơi nghỉ thời cận đại và tiến bộ đã trọn vẹn bác quăng quật lối trình bày cổ lỗ ấy.

Ông PKB viết:

“Đạo Phật bày ra lắm điều kỳ ảo: nào luân hồi, nào vô cùng thoát, như thế nào họa phúc, nào nhân quả, nói toàn hồ hết mối dị đoan, tạo cho lòng người mê tín dị đoan mà ko ích cho sự thật, cho nên vì vậy đạo Nho phải bác bỏ đi, cấm đoán là chính đạo”(*) (tr.172). Đến trên đây thì chúng tôi đã hiểu, đã phân tích và lý giải được cái ngờ vực nêu trên: vày sao một công ty Nho khoa mục như ông PKB lại có một đọc biết thừa đỗi sai lạc về Phật học tập như thế?

Viết như vậy, minh chứng ông PKB đã không hiểu biết gì về Phật giáo, cơ mà cũng chẳng hiểu gì về triết lý, triết học! hầu hết câu hỏi hàng đầu của triết học tập cổ kim Đông, Tây về con người: Con người từ đâu sinh ra? vì sao trong buôn bản hội loài người dân có kẻ sang tín đồ hèn, kẻ thọ người yểu, kẻ đẹp người xấu, kẻ thiện người ác?… những cụm triết lý Nhân quả, Nghiệp báo, Luân hồi, họa phúc của Phật giáo là những cố gắng nỗ lực lớn để góp phần giải đáp các câu hỏi trên. Phải cố gắng tìm hiểu cho nơi cho chốn về tôn giáo đó, giáo lý đó thì mới có thể cầm cây bút viết về nó. Chân lý dễ dàng và đơn giản như vậy nhưng ông PKB cũng không hiểu. Tệ rộng nữa, ông lại rơi vào hàng Nho sĩ cố chấp, chỉ biết và cho từng một đạo mình là chính! rất tiếc là ông PKB dường như không đọc Kiến văn đái lục, giúp thấy Lê Quý Đôn (1726-1784) vẫn biện thiết yếu rất không hề thiếu về vụ việc ấy và đã cho hạng Nho sĩ thiển cận đó là nhỏ hòi. Trong số những trang viết của mình, ông PKB đã tía lần đến Phật giáo là chủ trương hư vô (tr.89, 170, 172), dẫu vậy giá ông gọi được câu thơ Nôm của Nguyễn Công Trứ (1788-1858) nơi bài “Vịnh Phật” để thử hiểu họ Nguyễn nói gì:

“Trong ống nhòm đổ tiếng hỏng vô”.

Mới hay, khi con fan đã thu mình vào lòng giếng eo hẹp hòi, nạm chấp thì bầu trời nhận thức của họ bất vượt cũng chỉ bởi cái nong loại nia úp lên phương diện giếng nhưng mà thôi.

Nửa trang 173 còn lại, ông PKB đã ghi nhận và phê phán về hiện trạng suy hèn của Phật giáo nước ta thời bấy giờ, cùng với thứ ngôn từ như chúng tôi đã nêu ra sinh hoạt trước.

Như vậy là ông PKB, qua phần nhiều trang sách viết về Phật giáo khu vực VNPT, đã bắn súng lục vào quá khứ hơi nhiều. Gồm điều phần đa viên đạn súng sáu ấy là các loại đạn giả, đạn thối, nên công dụng của chúng phần đông không xứng đáng kể. Các nhà phân tích đi sau như nai lưng Trọng Kim (1882-1953), Nguyễn Trọng Thuật (1883-1940), Bùi Kỷ (1887-1960), Phạm Quỳnh (1892-1945), è Văn gần kề (1898-1973) đều có viết về Phật học tập và không một ai giẫm buộc phải những sai lầm tệ sợ hãi như ông PKB.

Nhưng vào thời gian 1966, ở sử dụng Gòn, ông Toan Ánh, trong cỗ sách Nếp cũ: Con người việt nam Nam (2 tập, mà NXB.Văn Nghệ tp hcm tái phiên bản đổi thương hiệu là Tín ngưỡng Việt Nam, 2 tập, 2000) đã tìm hiểu thêm khá kỹ mọi trang viết không còn sức sai lạc của PKB về Phật giáo khu vực sách VNPT (từ tr.168-172).

Gọi là xem thêm khá kỹ vì gồm đoạn ông Toan Ánh sửa đổi, thêm bớt diễn đạt tạo sự nối tiếp, bao gồm đoạn thì chép ý nguyên văn của PKB, và toàn bộ những sai lầm tệ hại của sách VNPT đã có mặt đến hơn 80% khu vực sách Tín ngưỡng Việt Nam, tất cả những sai lạc về thuật ngữ, về tên tín đồ như shop chúng tôi đã nêu sinh hoạt trước: Phật giáo hội tụ, Nghiệp Ma Đằng, Chúc Pháp Lan, Đại sư Nghĩa Tịnh (635-713) sách VNPT viết là Nghĩa Tính, ông Toán Ánh đổi là Nghĩa Đô (!). (Xem Tín ngưỡng Việt Nam, quyển thượng, NXB.TP.HCM, 2000, tr.269-275).

ĐÀO NGUYÊN

Theo giác tỉnh số 281, 282

____________________

(*) Về điều gọi là bài chưng Phật giáo của các Nho sĩ như ông PKB sẽ khẳng định, cửa hàng chúng tôi đã biện chính vừa đủ nơi bài xích viết: “Góp ý Biện bao gồm về phần “Phật giáo và Văn học tập Việt Nam” vị trí sách từ bỏ điển Văn học vn của Lại Nguyên Ân, nguyệt san Giác Ngộ những số 110, 111, 112, mon 5, 6, 7-2005.

Ông PKB có nhắc đến sách Vân đài các loại ngữ của Lê Quý Đôn, nhưng chủ yếu nơi sách ấy, Lê Quý Đôn đã có đoạn biện đúng mực đáng đầy đủ để vấn đáp cho hầu như điều ông PKB sẽ viết. Lê Quý Đôn viết:

“Kinh Phật nói thuyết Luân hồi, đơn vị Nho hay không tin; mà lại xưa nay những vấn đề mà người ta tai nghe mắt thấy, ghi chép cũng nhiều không thể đề cập hết được, thực tế không đề xuất là không có lý ấy. Khổng Tử nói: “Đức của quỷ thần thịnh thay, trông ko thấy, lắng cũng ko nghe, nhưng mà rờn rợn như sinh hoạt trên, như ở mặt tả bên hữu”. Thuyết âm ty địa giới tương tự hoang đường, nhưng tóm lại là bởi vì ở sự huyền bí của tạo hóa, sự chia cách giữa âm khí và dương khí làm cho tất cả những người ta ko trông thấy, ko nghe thấy đó thôi. Cơ hội tế lễ quỷ thần giáng lâm, thể phách tuy tàn tuy thế thần thức vẫn tụ. Rất nhiều chuyện bẩm thụ tư thế đầu thai làm bạn nói trong kinh Phật cũng chính là thần thức đó thôi. Tính khía cạnh trời, phương diện trăng giáng xuống thành nước lửa, khí nước lửa bốc lên thành sấm gió, diệu dụng biến đổi của trời đất đi vận động lại không nghĩ tới được, huống bỏ ra là người”. (Vân đài nhiều loại ngữ, Phạm Vũ, Lê hiền dịch, và chú giải, NXB.Miền Nam, S, 1973, tr.61).